Η Σημερινή Κατάσταση των Νησιών του Αιγαίου

Η τουριστική ανάπτυξη στα νησιά του βόρειου και του νότιου Αιγαίου έχει οδηγήσει σε μια δραματική μείωση της αγροτικής παραγωγής, καθώς και σε μια σημαντική απώλεια των δασικών εκτάσεων. Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί μια αντίστοιχη αύξηση των δομημένων επιφανειών. Αυτή η θεμελιώδης μεταβολή, που συνέβη κατά την τελευταία τριακονταετία, έχει καταγραφεί από επιστημονικές μελέτες, οι οποίες αναδεικνύουν τις σοβαρές επιπτώσεις του μοντέλου ανάπτυξης που επικρατεί.

Η κατάσταση αυτή αποτέλεσε το κύριο θέμα της ημερίδας με τίτλο «Νησιά σε κίνδυνο: Σε αναζήτηση του μέτρου», που διοργανώθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Οι ομιλητές ανέφεραν ότι έχει υπάρξει μια σταδιακή επικράτηση της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού, η οποία έχει οδηγήσει στην υποχώρηση – και σε ορισμένα νησιά ακόμα και στην εξαφάνιση – της αγροτικής παραγωγής και της βιοποικιλότητας.

Απώλεια Δασικών Εκτάσεων και Επέκταση Δομημένων Επιφανειών

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Κώστας Θεοδώρου, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το διάστημα από το 1990 έως το 2018, στα νησιά του Αιγαίου χάθηκαν 138.510 στρέμματα δάσους. Σε ορισμένες περιοχές, οι αλλαγές είναι εξαιρετικά ανησυχητικές: στη Χίο η μείωση φτάνει το 41,1% (6.950 στρέμματα), στη Θάσο το 40,4% (35.440 στρέμματα) και σε άλλα νησιά όπως η Ρόδος και η Σάμος οι απώλειες ανέρχονται σε 34,5% και 32,5% αντίστοιχα.

Παράλληλα, την ίδια περίοδο, προήλθαν 85.000 στρέμματα τεχνητών επιφανειών, όπως κτίρια και οδοί. Η Μύκονος καταγράφει την υψηλότερη αύξηση, με 341% μέσα σε 30 χρόνια, ενώ η Σύρος ακολουθεί με 310%. Από την άλλη, εντυπωσιακή ήταν η αύξηση τεχνητών επιφανειών και σε άλλες τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές όπως η Σαντορίνη και η Πάρος.

Η Αγροτική Παραγωγή και οι Επιπτώσεις της Τουριστικής Ανάπτυξης

Η εγκατάλειψη της αγροτικής παραγωγής στα νησιά δεν είναι μια νέα κατάσταση, καθώς ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του 1950. Σύμφωνα με στοιχεία του Θανάση Κίζου, καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, από το 1961 έως το 2010 οι τομείς γεωργίας και κτηνοτροφίας μειώθηκαν κατά 39%. Σε ορισμένα νησιά, η μείωση αυτή είναι δραματική, όπως στις Οινούσσες, όπου η παραγωγή μειώθηκε κατά 92,5%.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ενώ σε κάποια νησιά η παραγωγή αυξήθηκε, όπως στην Αίγινα και τη Ρόδο, συνολικά, η γεωργία υπήρξε θύμα της τουριστικής ανάπτυξης. Όπως αναφέρθηκε, οι συνέπειες οδήγησαν σε μια διάσπαση μεταξύ γεωργίας και κτηνοτροφίας, με αποτέλεσμα να σταματήσει η μεταξύ τους συμπληρωματικότητα.

Πολεοδομικές Προκλήσεις και Μελλοντικές Στρατηγικές

Η πολεοδομική πολιτική αναμένεται να συμβάλει στην εξεύρεση λύσεων για τις συγκρούσεις που έχουν προκύψει στα νησιά. Ωστόσο, ο χρόνος είναι περιορισμένος, όπως επισήμανε ο δήμαρχος Σερίφου, Κώστας Ρεβίνθης, καθώς οι μελέτες σχετικά με την كύθνο, τη Σέριφο, τη Σίφνο, τη Μήλο και την Κίμωλο ανατέθηκαν πρόσφατα με προθεσμία οκτώ μηνών./p>

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι νομικές ρυθμίσεις που διέπουν την οικοδόμηση έχουν διαμορφώσει την κατάσταση αυτή. Οι επεμβάσεις στο τοπίο και η υπερδόμηση έχουν δημιουργήσει αναστάτωση, εφόσον επιτρέπεται η δόμηση εκτός σχεδίου. Η πολιτική και η μικροπολιτική παίζουν επίσης κρίσιμο ρόλο, με τις οριοθετήσεις οικισμών σε πολλές περιπτώσεις να εξυπηρετούν πελατειακά συμφέροντα αντί να διασφαλίζουν βιώσιμες λύσεις για το μέλλον των νησιών.